JAVA UYGULAMALARI NASIL DERLENİR?

JAVA UYGULAMALARI NASIL DERLENİR?

Java kaynak programlarını derleyip yorumlanabilir byte koduna çevirmek ve bu kodları yorumlayıp yürütmek (icra, execute) için, çok sayıda seçenek vardır. Ama bunları iki ana gruba ayırabiliriz:

1. Komut satırı kullanılarak

2. Bütünleşik görsel arayüzler kullanılarak

Java programlamaya yeni başlayanlar için, birinci yöntemi önerecek ve bu dersin ilk haftalarında bu yolu izleyeceğiz. Başlangıçta boşuna zaman harcanıyor sanılsa bile, kaynak programı yazmayı, derlemeyi, gerekiyorsa hata ayıklamayı ve sonunda programı yürütmeyi el yordamıyla yapmak, görsel arayüzlerin veremediği becerileri kazandıracaktır. İşi öğrendikten sonra iyi bir görsel arayüz, programcının hayatını elbette kolaylaştıracaktır. Daha hızlı, daha hatasız yazmayı, derlemeyi, hata ayıklamayı ve yürütmeyi birer düğme tıklayışı ile yapmak, her programcıya şevk verir ve üretkenliğini artırır.

Java programcılarının kullanabileceği çok sayıda bütünleşik görsel arayüzler vardır. Bunlar basitten karmaşığa doğru sıralanır. Kimisi ücretsizdir, internetten indirilebilir. Kimisi lisanslıdır. Biz dersin ilerleyen haftalarında Netbeans ve Eclipse arayüzlerini kullanacağız.

PC ler için, Sun şirketinin geliştirdiği JDK (Java Development Kit) adlı java program geliştirme paketi en temel ve en basit yöntemi içerir.

Hemen her işletim sistemi için JDK paketi, dökümantasyonları ve yükleme kılavuzu JDK sitesinden ücretsiz olarak indirilebilir. Her işletim sistemi için ayrı ayrı yapılması gereken bu işlemi burada açıklamayacağız. Bu uzun açıklamalar, indirilecek paketlerde yer alacaktır. Bir yükleme örneği, jdk Yükleme başlıklı yazıda anlatıldı.

JDK'nın son sürümünün bilgisayarınıza kılavuzunda açıklandığı gibi yüklendiğini varsayacağız. Özellikle, javac.exe ve java.exe programlarının bulunduğu dizine giden yolun PATH çevre değişkenine tanıtılmış olması gerekir. Bu iş için sözkonusu kılavuza bakınız. Bu derste, bu dizini

c:\jdk\bin

olarak kabul edeceğiz; çünkü JDK yı buraya yükledik.

JDK görsel arayüze sahip değildir. Başka görsel bir arayüz kullanmıyorsak, derleme ve yorumlama işlerinin, işletim sisteminin komut kipinde yapılması gerekir. DOS ve Windows altında çalışırken, bu işler DOS komutlarıyla yapılmalıdır.

Öte yandan, Java uygulamalarını derlemek ve çalıştırmak için, grafik arayüzü kullanan çok sayıda paket program vardır. Bunların bir kısmı ücretsiz, bir kısmı ücretlidir. Biz bu derste, işin temeli olduğu için, önce, hiç bir görsel arayüz programı kullanmadan DOS kipinde java uygulamalarının nasıl derlenip yorumlandığını göreceğiz. Sonra arayüzlerle çalışmaya başlayacağız.



MSDOS Kipinde Java Uyguamalarını Derleme ve Yorumlama

Aşağıdaki basit java programını Notepad ile yazıp c:\jprg\src dizini içine Merhaba.java adıyla kaydediniz. Derleme ve yorumlamayı anlatırken, örnek olarak bu programı kullanacağız. Başka programlar için aynı yöntemi izleyebilirsiniz.

Merhaba.java




Yapılan İşlemler:

1. JDK (Java Development Kit) in son sürümünü yükleyiniz.

2. Basit bir editör ile java kaynak programını yazınız. (Yukarıdaki Merhaba.java programı.)

3. Kaynak programlarınız için ayrı bir dizin yaratınız. Örneğin, bu dizin c:\jprg\src olsun. Java kaynak programlarınızı daima bu dizine .java uzantısı ekleyerek kaydediniz. Örneğin, yazdığınız ilk programı, gelenek olduğu üzere, Merhaba.java adıyla kaydediniz.

4. Windows kipinden MSDOS komut kipine geçiniz. Bunun için, Başlat (Start) düğmesine basınız. Açılan arama alanına cmd yazıp Entere basınız.

5. Açılan MSDOS Kipi penceresinde

c:\cd \jprg\src

komutu ile kaynak programın bulunduğu dizine geçiniz.

1. Kaynak programı derlemek için MSDOS penceresinden
   

javac Merhaba.java

komutunu giriniz.

7. Programınızda bir yanlış yoksa, javac.exe derleyicisi, kaynak programınızı byte koduna çevirecektir. Byte koduna çevrilen programınızın adının uzantısı değişecek, .java yerine .class ekini alacaktır. Yani, byte koduna çevrilen programınız Merhaba.class adını alacaktır. Bunu dos kipinde dir komutunu yazarak görebilirsiniz.

8. Eğer kaynak programınızda bir yanlış varsa, javac.exe derleyicisi byte kodunu yaratamayacak, onun yerine yanlışı gösteren bir uyarı gönderecektir. Bu durumda, kaynak programdaki yanlış(lar)ı düzeltip, yukarıdaki komutu yeniden veriniz.

9. Byte koduna dönüşen programınız yorumlanabilir duruma gelmiştir. Byte kodu Pascal, Modula, C, C++ ve benzeri prosedural dillerde, kaynak programın derlenip makina diline çevrilmesinden farklıdır. javac.exe derleyicisinin yarattığı byte kodu, bir yorumcu (interpreter) tarafından çalıştırılabilir.

10. C:\jdk\bin dizini içinde yer alan java.exe yorumlayıcısı bu işi yapar. Web’de çok sayıda java uygulamaları olduğu için Internet Explorer, Firefox, Google Chrome, Amaya, Opera vb gibi tarayıcıların hepsi java byte kodunu yorumlayabilirler. Bu işi java.exe yorumlayıcısı ile yapmak için,

java Merhaba

komutunu yazmak yetecektir. Her şey doğru yapılmışsa, Merhaba.class adını alan byte kodunuz yorumlanacak ve ekrana

Merhaba Java!

yazısı gelecektir.

Uyarı: Byte kodunun bu şekilde yorumlanması, prosedüral dillerdeki .exe uzantılı dosyaların çalışmasına karşılık gelir. Ama onlardan tamamen farklı bir işleme tabidir. Bunu JVM (Java Virtual Machine) konusu anlatılırken ayrıntılı ele alacağız. Bu nedenle, yorumlama yerine yürütme, çalıştırma, koşturma (run, execute) terimlerini eş anlamlı kullanacağız.

Uyarı: Java dili büyük-küçük harfe duyarlıdır. Unix ve benzeri işletim sistemlerinde Merhaba.java ile merhaba.java aynı şey değildirler.



Kaynak ve Byte Dosyalarını Ayırma

Bütün işletim sistemlerinde, bir dizindeki dosya adlarının birbirlerinden farklı olması gerektiğini biliyoruz. Aynı adı taşıyan iki dosyadan önceki silinir, onun yerine yenisi geçer. Onlarca hatta yüzlerce program yazdığımız zaman, java sınıflarına farklı ad bulmakta zorlanabiliriz. O nedenle, JDK bize bir kolaylık sağlar. Kaynak dosyalarımızı farklı dizinlere koyabiliriz. Kaynak dosyalarla byte koduna dönüşen dosyaları birbirlerinden ayrı dizinlere yerleştirebiliriz. Şimdi bunu nasıl yapacağımızı bir örnek ile açıklayalım.

Anımsayacaksınız, kaynak dosyalarımız için

C:\jprg\src

dizinini yaratmıştık. Şimdi byte kodlar için de

C:\jprg\bin

dizinini yaratalım. Sistemimizde PATH çevre değişkeninin tanımlanmadığını varsayarsak, bir java kaynak programını derlemek için

c:\jdk\bin\javac -d c:\jprg\bin c:\jprg\src\Merhaba.java (1)

komutunu yazarız. Buradaki ifadelerin anlamları aşağıdaki tabloda verilmiştir.




Yazma/okuma kafası hangi dizinde olursa olsun, (1) komutu her zaman çalışır. Ama bu uzun komutu yazmak zaman alıcıdır ve yazılırken sözdizimi hatası oluşma olasılığı artar. Bunun için, işletim sisteminin bize sağladığı bir kolaylığı daima kullanmak isteriz. PATH çevre değişkenine javac.exe derleyicisinin ve java.exe yorumlayıcısının bulunduğu c:\jdk\bin\ adresini tanıtırız. Bunun nasıl yapıldığını Birinci Bölümde JDK Yükleme başlığı altında anlatmıştık. Benzer olarak, kaynak programın bulunduğu dizini de PATH çevre değişkenine tanıtabiliriz. Ama çok sayıda kaynak programı dizinlerimiz oluşacaktır. Hepsini PATH değişkenine tanıtmak pratik değildir. Eğer kaynak programa giden yolu her seferinde tam yazmaktan kaçınmak istiyorsak, yazma/okuma kafasını o anda kaynak programların bulunduğu dizin içine göndermek iyi bir yöntemdir. Bu iş için MSDOS kipinde

cd c:\jprg\src

komutunu vermek yetecektir. Bu durumda (1) yerine çok daha kısa olan

javac -d c:\jprg\bin Merhaba.java (2)

komutunu yazabiliriz. Bu komut Merhaba.class byte kodunu yaratacak ve c:\jprg\bin dizini içine yerleştirecektir. Oluşan byte kodu yorumlamak için java.exe yorumlayıcısını kullanacağız:

java -classpath c:\jprg\bin Merhaba (3)

Hemen sezildiği gibi, burada -classpath c:\jprg\bin ifadesi, Merhaba.class byte kodunun bulunduğu adresi sisteme bildiriyor. (3) komutu ekrana şu çıktıyı gönderir:

Merhaba Java!

Uyarı:

Derlerken program adının sonundaki .java uzantısını (13) ifadesinde olduğu gibi yazıyoruz.

Yorumlarken, byte kodun .class uzantısını (14) ifadesinde olduğu gibi yazmıyoruz.



JDKCommander ile Java Uygulamaları

JDKCommander çok basit bir arayüzdür. adresinden ücretsiz indirilebilir. Bu satırlar yazılırken indirilen son sürüm jdk_commander_v47b.zip dosyasıdır. Kaynak dizini ve byte kod dizinini JDKcommander’e bir kez tanıtınca, MSDOS kipinde yazdığımız komutları düğmelere tıklayarak yapabiliriz.

1. İndirilmiş zipli dosyayı, örneğin c:\jdkCommander adlı dizin içine açınız.

2. Bu dizinde JDKcommander.exe dosyası ile kullanma kılavuzunu göreceksiniz. Kullanma kılavuzunu okuyunuz.

3. JDKcommander.exe dosyasını tıklayınız. Masaüstüne JDKCommander’in arayüzü gelecektir.

4. Programa javac.exe derleyicisi ile java.exe yorumlayıcısının hangi dizinde olduğunu bildirmeliyiz. Bunun için en alt satırdaki Settings düğmesine tıklayınız. Açılan pencerede Tools .exe directory alanına

C:\jdk\bin



adresini giriniz. Destination directory alanına

C:\jprg\bin



adresini giriniz. Bu işlem derlenen byte kodların yerleşeceği dizini belirler.

1. Basit bir editör ile Java kaynak programını yazınız. (Örneğin NotePad kullanılabilir.)
   

6. Kaynak programlarınız için ayrı bir dizin yaratınız. Örneğin, bu dizin c:\jprg\src olsun. Java kaynak programlarınızı daima bu dizine .java uzantısı ekleyerek kaydediniz. Örneğin, yazdığınız ilk programı, gelenek olduğu üzere, Merhaba.java adıyla kaydediniz.

7. JDKcommander.exe dosyasını, üstüne tıklayarak çalıştırınız.

8. Açılan JDKcommander.exe penceresinde Browse (gözat) penceresine tıklayınız. Açılan pencerede c:\jprg\src dizinine gidiniz. Daha önce yazdığınız Merhaba.java dosyasını tıklayınız.



9. Pencerede yazılı olan Merhaba.java kaynak programını derlemek için javac düğmesine basınız. Kaynak programınızda hata yoksa, program derlenecek ve Merhaba.class adlı byte kodu c:\jprg\bin dizinine kaydedilecektir.

10. Oluşan byte kodunu yorumlamak için, alt gruptaki Browse düğmesine tıklayınız ve açılan alana c:\jprg\bin dizinini giriniz. Oradaki Merhaba.class dosyasını seçiniz.

11. Dosya adı alanında


adını göreceksiniz.

12. Yorumlayıcıyı çalıştırmak için, alt gruptaki java düğmesine tıklayınız. Byte kodu yorumlanacak ve açılan yeni bir pencereye

Merhaba Java!

yazısı gelecektir.